Op 8 november 2023 nam de Mededingingsautoriteit een beslissing met betrekking tot een concentratie tussen ACE Pharmaceuticals Belgium BV en Febelco CV, met als doel de overname van Pannoc Chemie NV. Deze transactie is als een concentratie in de zin van artikel IV.6 §1, 2° van het Wetboek Economisch Recht (WER) aan te merken, aangezien de aanmeldende partijen gezamenlijke controle zullen verwerven over Pannoc Chemie NV.
De Mededingingsautoriteit besliste dat de voorgenomen concentratie onder bepaalde voorwaarden toelaatbaar is. Deze voorwaarden zijn vastgelegd in de verbintenissen die op 5 oktober 2023 zijn overeengekomen tussen de betrokken partijen en die integraal deel uitmaken van de beslissing van de Mededingingsautoriteit.
Het onderzoek dat voorafging aan deze beslissing wees namelijk uit dat de voorgenomen concentratie mogelijk de daadwerkelijke mededinging op de Belgische markt of een wezenlijk deel daarvan op significante wijze zou kunnen belemmeren. De auditeur uitte ernstige twijfels over de toelaatbaarheid van de concentratie, waarbij mogelijke risico's zoals klantafscherming en bronafscherming werden geïdentificeerd. Desondanks concludeerde de auditeur na een markttest en verder onderzoek dat de voorgestelde verbintenissen die op 5 oktober 2023 waren voorgesteld, deze ernstige twijfels wegnamen.
Deze beslissing roept een belangrijk vraagstuk op over de relatie tussen de bevordering van concentraties, zoals interlokale ziekenhuisnetwerken, en de controle door de Mededingingsautoriteit, die deze doelstelling kan verhinderen.
Met de gecoördineerde wet van 10 juli 2008 op de ziekenhuizen en andere verzorgingsinrichtingen (Ziekenhuiswet), gewijzigd bij wet van 28 februari 2019, heeft de wetgever het oprichten van interlokale ziekenhuisnetwerken verplicht gesteld. Art. 2, §1, derde lid Ziekenhuiswet stelt dat “(…) maakt elk ziekenhuis deel uit van één en slechts één locoregionaal klinisch ziekenhuisnetwerk”, begrepen als een “door de bevoegde overheden voor het gezondheidszorgbeleid erkende duurzame en juridisch geformaliseerde samenwerking met rechtspersoonlijkheid tussen minstens twee op het ogenblik van de oprichting van het netwerk afzonderlijk erkende ziekenhuizen, die zich binnen een geografisch aansluitend gebied bevinden en die complementair en rationeel locoregionale zorgopdrachten aanbieden” (art. 14/1, 1° Ziekenhuiswet).
De bedoeling van de wetgever was om op lange termijn kwalitatieve, toegankelijke en betaalbare zorg te behouden en om te zorgen voor een efficiëntere en kwalitatiever zorgaanbod. De klinische samenwerking tussen ziekenhuizen wordt gezien als ‘een hefboom voor een kwalitatiever en rationeler ziekenhuisaanbod, door het optimaliseren van de ingezette middelen’, en vormt een van de middelen ‘om de ziekenhuissector voor te bereiden op de toekomst en op lange termijn kwalitatieve, toegankelijke en betaalbare zorg te behouden’.
Initieel speelde de zorg bij de wetgever, in 2019, bij de hervorming van het ziekenhuislandschap via de oprichting van locoregionale klinische ziekenhuisnetwerken, dat de door de Belgische Mededingingsautoriteit verrichte controle op concentraties de implementering van deze hervorming aanzienlijk zou vertragen en de snelle toepassing ervan zou bevriezen, aangezien in artikel IV.10, § 4 WER wordt bepaald dat “zolang de Belgische Mededingingsautoriteit geen beslissing neemt betreffende de toelaatbaarheid van de concen-tratie, de betrokken ondernemingen de concentratie niet tot uitvoering mogen brengen”. Niet-nakoming van deze verplichting wordt bestraft met hoge boetes, tot 10 % van de omzet van de betrokken ondernemingen.
Op 22 juli 2020 heeft de Belgische Mededingingsautoriteit een beslissing genomen omtrent de toepassing van de concentratiecontrole op locoregionale ziekenhuisnetwerken.
Vooreerst onderzocht het auditoraat of het oprichten van een ziekenhuisnetwerk als een concentratie kan worden beschouwd. Het auditoraat concludeerde dat de vraag of de bevoegdheid die aan een interlokaal netwerk wordt gegeven om strategische beslissingen te nemen voor individuele ziekenhuizen die deel uitmaken van het netwerk, een duurzame verandering van zeggenschap inhoudt, geval per geval moet beoordeeld worden afhankelijk van elk netwerk. Artikel IV.6, §1 WER stelt dat een concentratie tot stand komt ingeval er een duurzame wijziging van zeggenschap voortvloeit uit bijvoorbeeld (1°) de fusie van twee of meer voorheen onafhankelijke ondernemingen of delen van deze ondernemingen.
Vervolgens stelde het auditoraat dat de algemene concentratiecontrole van toepassing is op de locoregionale klinische ziekenhuisnetwerken. De Belgische Mededingingsautoriteit is bevoegd voor de beoordeling van concentraties (van een bepaalde dimensie) en samenwerkingen tussen ziekenhuizen. Het boek IV van het Wetboek Economisch Recht voorziet in concentratiecontrole
Deze controle door de Mededingingsautoriteit kan echter het doel van de wetgever inzake de oprichting van ziekenhuisnetwerken doorkruisen.
Het aansluiten bij dergelijke netwerken kan de concurrentie verminderen. Interlokale netwerken kunnen mogelijks monopolistische tendensen vertonen. Wanneer verschillende zorgverleners en -instanties samenwerken in een netwerk, kan dit leiden tot een dominante positie op de markt, waardoor kleinere spelers worden buitengesloten of minder competitief worden, wat met name problematisch is voor locoregionale ziekenhuizen. Lokaal opererende ziekenhuizen kunnen worden benadeeld ten opzichte van grotere netwerken die over meer middelen en macht beschikken. Dit benadrukt de noodzaak om zorgvuldig af te wegen tussen de voordelen van samenwerking en de bescherming van concurrentie en toegang tot zorg voor alle gemeenschappen.
Het doel van de wetgever met het oprichten van locoregionale ziekenhuizen kan dus verhinderd worden wanneer de mededingingsautoriteiten om voormelde redenen ingrijpen, bijvoorbeeld als ze vaststellen dat ziekenhuisnetwerken misbruik zouden kunnen maken van hun marktmacht om prijzen op te drijven, concurrentie te hinderen of de toegang tot zorg te beperken.
Daarnaast kunnen mededingingsautoriteiten ook richtlijnen en voorschriften opstellen om ervoor te zorgen dat de samenwerking binnen interlokale ziekenhuisnetwerken transparant is en in overeenstemming met de mededingingswetgeving. Dit kan onder meer door het verplicht stellen van openbaar toezicht op tarieven en contracten, het verbieden van bepaalde vormen van exclusiviteit en het vereisen van periodieke rapportage over de impact van de netwerken op de markt omvatten.